هر گاه جسمی با سرعت معینی حول یک مرکز با محور دوران کند نیرویی در جسم متحرک و در جهت عمود بر مسیر دوران و به سمت خارج از مرکز ایجاد میگردد. که به نیروی فراگریز یا نیروی گریز از مرکز موسوم است که مقدار آن از رابطه F=MRW2 که در آن R شعاع دوران M جرم جسم و V سرعت خطی و (w) سرعت زاویهای است بدست میآید. محور دوران ممکن است به سه حال قائم، افقی یا مایل باشد.
برای اینکه به اندازه نیروی گریز از مرکز پی ببریم مثالی می زنیم.
اگر متوسط وزن یک شان عسل 2کیلوگرم باشد، و در شعاع 20 سانتیمتری از محور اکستراکتور بچرخد، و دور دستگاه در 200 دور در دقیقه تنظیم شده باشد، نیروی وارد شده به شان معادل 300 کیلوگرم خواهدبود.( البته این محاسبه ساده و ابتدایی می باشد و عدد دقیق آن در اینجا مطرح نیست.)
نیروی فوق الذکر باعث می شود عسل داخل حجره ها، روی موم لغزیده و از آن جدا شود و به طرف مخزن پرت شود.
نیروی گریز از مرکز وقتی بطور متقارن وجود داشته باشد، اثرات آن قابل کنترل بوده و براحتی باعث تخلیه عسل خواهد شد ولی در مواقعی که این تعادل بهم بخورد، نیروی بوجود آمده، ضمن ایجاد لرزش و تکانهای شدید، آسیبهای جدی به دستگاه وارد خواهد کرد. این نیروهای مخرب اغلب بدلیل هم وزن نبودن شانهای روبرو، یا عدم چیدمان درست آنها حادث می شود. مثلا اگر دو شان عسل که تفاوت 500 گرمی باهم دارند مقابل هم قرار داه شوند، نیروی مخرب معادل 75 کیلوگرم بر دستگاه وارد می شود.
در مواردی که شانها بالاجبار هموزن نیستند، برای کاهش اثرات مخرب، کافیست دور بهره برداری دستگاه را بمدت کوتاهی پایین بیاوریم. در مثال فوق اگر دور دستگاه را از 200 به 50 کاهش دهیم، نیروی مخرب به 6 کیلوگرم کاهش خواهد یافت و عملا با کمترین لرزش، تا مقداری که شانها هم وزن شوند، تخلیه خواهند شد.
مجموعه کنترل دور از قسمتهای اساسی اکستراکتور بشمار می رود. بسته به نوع و غلظت عسل، دما، وزن و استحکام موم شان، لازم است تا دستگاه بتواند در دورهای مختلفی کار کرده و نبود سیستم کنترل دور نقص بزرگی برای آن محسوب خواهد شد. خیلی پیش می آید که بعلت هموزن نبودن قابها نمیتوان دستگاه را در دورهای بالا و نامی دستگاه بکار گرفت. درحالیکه با وجود کنترل دور پیوسته، می توان با پایین آوردن دور، این مشکل را براحتی حل کرد.
در بین مکانیزمهای کنترل دور، پیشرفته ترین و در عین حال با دوام ترین و ارزان ترین سیستمها، سیستم اینورتر را می توان نام برد.( البته استفاده از سیستم DC نیز قبلا مرسوم بوده ولی امروزه عملا برچیده شده است.)
عملا با انتخاب یک اینورتر مناسب، می شود برای همیشه از دردسرهای گیربکس خلاص شد. ضمن اینکه گیربکسها فقط کاهش دور دارند نه کنترل دور.
اینورتر با کنترل ولتاژ و فرکانس ورودی الکتروموتور، دور آنرا کنترل می کند. محدوده این کنترل می تواند از سرعت صفر شروع و به هر دور مناسب اکستراکتور پایان یابد.
برخی از محاسن اینورتر به اختصار، عبارتند از:
· کنترل دور پیوسته که به کاربر اجازه می دهد در هر دور دلخواه دستگاه را بهر ه برداری نماید.
· راه اندازی و کارکرد نرم الکتروموتور، حذف شوک های الکتریکی به موتور،
· کاهش فوق العاده مصرف برق
· امکان تقویت گشتاور راه اندازی موتور
· امکان ایجاد ترمز روی موتور
· تعمیرات و نگهداری ساده
· وزن و حجم کم
اکستراکتور شعایی یا مماسی؟
در انتخاب اکستراکتور همیشه این سوال مطرح است که کدام نوع اکستراکتور مناسب کار ماست؟ کدام یک جوابگوی ما در قبال سرعت، تخلیه خوب و سلامتی قاب خواهد بود؟
در دنیای مدرن زنبورداری، شاهد غلبه اکستراکتورهای شعایی بر نوع مماسی می باشیم. ولی از طرفی این محصول عملا در ایران جایگاه خوبی پیدا نکرده است. دلیل این موضوع چه می تواند باشد؟